Η φετινή παρουσία της Ρούμενα Μπουζάροφσκα στην Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης ήταν ένας από τους άλλους που ανυπομονούσα να παρευρεθώ. Η Μπουζάροφσκα, που έλκει την καταγωγή της από την Βόρεια Μακεδονία και την Ελλάδα, είναι μια νέα συγγραφική φωνή για τον ελλαδικό χώρο, που καταγράφει το βίωμα της ως γυναίκα που έζησε και μεγάλωσε στην γείτονα χώρα. Ο λόγος της ήταν μαγευτικός, η θέρμη με την οποία απάντησε στις ερωτήσεις του κοινού συγκινητική και αν μια λέξη την περιγράφει στο μυαλό μου αυτή είναι «αναπολογητική». Το βιβλίο «Ο Άντρας μου» είναι το πρώτο βιβλίο της που μεταφράστηκε στην Ελλάδα.

Ποιο θέμα διαπραγματεύεται το βιβλίο; Το βιβλίο αποτελείται από 11 διαφορετικά μεταξύ τους διηγήματα που τα ενώνει όμως μια κοινή θεματολογία: η σχέση των πρωταγωνιστριών με τον σύζυγο τους. Σε κανένα από αυτά η συζυγική σχέση δεν προβάλλεται εξιδανικευμένη. Στην πραγματικότητα καμία από αυτές δεν πλησιάζει καν τον χαρακτηρισμό «καλή». Η βία είναι κυρίαρχη, παρουσιάζεται όμως κανονικοποιημένη, έτσι που δεν φαίνεται καν να απασχολεί τις πρωταγωνίστριες ως προβληματική συνθήκη. Η δυσφορία που γεννά βέβαια είναι περισσότερο από εμφανής και όλα τα παρελκόμενα της καταγράφονται μέσα από το στόμα των γυναικών. Καταπίεση, σιωπή, υποτίμηση, οργή, επιθυμία για εκδίκηση, βία ως απάντηση στην βία.

Και αυτή η καταγραφή είναι μια ρηξικέλευθη προσέγγιση της Μπουζάροφσκα, για την οποία μάλιστα η συγγραφέας έχει επικριθεί. Στα διηγήματα της οι γυναίκες δεν περιγράφονται μόνο ως θύματα της έμφυλης βίας, αν και αυτή είναι η γενεσιουργός αιτία όλων των συμπεριφορών που παρουσιάζονται συνειδητά ή ασυνείδητα. Στα λόγια των ίδιων των πρωταγωνιστριών ο/η αναγνώστης/τρια θα βρει μισογυνιστική ρητορική, μια αναπαραγωγή στερεοτύπων που συνδέονται με το γυναικείο φύλο, όπου η «άλλη» γυναίκα είναι «πουτ***», μια μητέρα που δεν μπορεί να ανταποκριθεί στις ανάγκες της φροντίδας του βρέφους της είναι «κακή, ανεπαρκής και τρελή», μια νεότερη γυναίκα είναι «φιλάρεσκη και προκλητική» αλλά και αντικείμενο προς σύγκριση για την αξία της γυναίκας που μιλά. Η απεικόνιση των γυναικών με αυτόν τον τρόπο προκαλεί μια αμηχανία, ιδιαίτερα από μια συγγραφέα που ενστερνίζεται και υποστηρίζει με πάθος την φεμινιστική οπτική. Όμως πώς να μην αναφερθεί ο εσωτερικευμένος μισογυνισμός που μέρος των γυναικών φέρουν, ως δύναμη συντηρητική του πατριαρχικού/σεξιστικού αφηγήματος; Η Μπουζάροφσκα κάνει μια ρεαλιστική καταγραφή, χωρίς να μεροληπτεί ζωγραφίζοντας τις γυναίκες μόνο με κολακευτικά χρώματα και ηρωική στόφα. Και αυτό καταδεικνύει ότι πράγματι έχει μια εις βάθος φεμινιστική οπτική, η οποία δεν μπορεί να κρύβει μέρος του προβλήματος κάτω από το χαλί.

Από την άλλη, οι άνδρες στα διηγήματα της Μπουζάροφσκα δεν κάνουν καμία προσπάθεια να είναι αρεστοί ή κόσμιοι, καθώς το προνόμιο του φύλου τους τους επιτρέπει -και τους δικαιολογεί- τα πάντα. Είναι βίαιοι, υποτιμούν ανοιχτά, θεωρούν πως ο κόσμος τους ανήκει, είναι φαντασμένοι και χειριστικοί, και το απολαμβάνουν. Η καθημερινότητα τους είναι φτιαγμένη στα μέτρα τους, κάποιοι έχουν ερωμένες και οι υποχρεώσεις του νοικοκυριού και των παιδιών είναι μια συνθήκη παντελώς ξένη και αδιάφορη για εκείνους. Ο κόσμος των γυναικών τους πιστεύουν ότι πρέπει να χτιστεί στα ψίχουλα της «ευεργεσίας» που προσφέρουν πότε πότε.

Λίγα λόγια για τους χαρακτήρες: Όλα τα διηγήματα είναι γραμμένα με πρωτοπρόσωπη αφήγηση και έτσι σε αυτό το βιβλίο υπάρχουν 11 διαφορετικές πρωταγωνίστριες. Κάποιες επιζητούν εκδίκηση, άλλες βράζουν μέσα στις υποτιμητικές συνθήκες χωρίς να αντιδρούν και άλλες προσπαθούν να επιβιώσουν με τη βοήθεια άλλων γυναικών. Κάποιες είναι πιόνια και άλλες αναζητούν αυτό που τους λείπει σε -εξίσου κακούς- εραστές. Εκτός από σύζυγοι είναι μητέρες, κόρες, αδερφές, νύφες, συσχετίσεις που προσθέτουν στο πορτρέτο τους.

Διαβάστε αυτό το βιβλίο εάν: θέλετε μια ρεαλιστική απεικόνιση των κακοποιητικών σχέσεων, που αποκλίνουν από την τυπική μορφή που οι περισσότερες/οι έχουμε στο μυαλό μας. Το βιβλίο αναδεικνύει την κανονικοποίηση της βίας μέσα στις σχέσεις, σχέσεις που συχνά αποκαλούμε «κακές» και δεν αναγνωρίζουμε ότι στην ουσία είναι κακοποιητικές. Επιπλέον, φωτίζονται με μεγάλη ευκρίνεια οι επιδράσεις της πατριαρχίας για τις γυναίκες, οι οποίες είτε υποφέρουν από αυτή ως θύματα είτε προσπαθούν να τις αποφύγουν, διατηρώντας την ψευδαίσθηση πως αν συμμορφωθούν με το σεξιστικό καθεστώς, θα δεχτούν λιγότερη βία η καταπίεση, και θα επιβραβευθούν για αυτή τους την συμμόρφωση.

Λίγα λόγια για τη συγγραφέα: Η Ρούμενα Μπουζάροφσκα γεννήθηκε στη Βόρεια Μακεδονία το 1981. Η μητέρα της είναι Ελληνίδα, κόρη πολιτικών προσφύγων οι οποίοι μετά τον εμφύλιο εγκαταστάθηκαν στην Τασκένδη και αργότερα στα Σκόπια με σκοπό τελικά να επιστρέψουν στην Ελλάδα, όπου παρέμενε και μεγάλο μέρος της οικογένειάς τους. Η ίδια, σήμερα καθηγήτρια λογοτεχνίας και μεταφράστρια έργων των Τρούμαν Καπότε, Φλάνερι Ο᾽Κόνορ, Τζον Μάξγουελ Κουτσί, Λιούις Κάρολ, μίλαγε από μικρή ελληνικά και ταξιδεύει συχνά στη χώρα μας.

Έχει εκδώσει τέσσερις συλλογές διηγημάτων, έχει λάβει διεθνείς διακρίσεις και υποτροφίες και έργα της ανεβαίνουν με ιδιαίτερη επιτυχία σε διάφορα θέατρα των Βαλκανίων. Ανήκει, επίσης, στην ομάδα των επτά γυναικών που το 2018 πρωτοστάτησαν στο κίνημα #meToo της γειτονικής χώρας (Με πληροφορίες από τις εκδόσεις Gutenberg).

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

Συγγραφέας: Ρούμενα Μπουζάροφσκα

Μετάφραση: Αλεξάνδρα Ιωαννίδου

Εκδόσεις: Gutenberg

Έτος έκδοσης: 2022

Αριθμός σελίδων: 192