Σε ηλικία 36 ετών ο Φράντς Κάφκα ξεκινά να γράφει μια επιστολή στον πατέρα του Χέρμαν Κάφκα για να του εκφράσει τα παράπονα του, μια επιστολή που δε θα του παραδοθεί ποτέ. Η έκταση της είναι περίπου 100 σελίδες. Αυτή η επιστολή θα βρεθεί μετά θάνατον μαζί με άλλα χειρόγραφα του συγγραφέα από το φίλο του Μαξ Μπροντ. Για καλή τύχη του αναγνωστικού κοινού, αρνείται να την κάψει, παρακούοντας την επιθυμία του Κάφκα σχετικά με τη τύχη των αδημοσίευτων μέχρι τότε γραπτών του.

Ποιο θέμα διαπραγματεύεται το βιβλίο; Σε αυτό το πλήρως αυτοβιογραφικό και επιστολικό βιβλίο ο Φράντς Κάφκα γράφει απευθυνόμενος στον πατέρα του για τη κοινή τους ζωή, τη σχέση τους και το αντίκτυπο που αυτή είχε πάνω του. Η τοποθέτηση του είναι κόλαφος απέναντι του. Ο συγγραφέας του καταμαρτυρά όλη τη δυστυχία της ύπαρξης του, την αδυναμία του να αποσυνδεθεί από εκείνον και να προκόψει στη ζωή του. Ξεκινώντας από πολύ μικρή ηλικία περιγράφει σκηνές που τον στιγμάτισαν, στιγμές βουτηγμένες στο φόβο, την υποτίμηση και την αβοηθησία. Οι αναμνήσεις αυτές αναβλύζουν ντροπή, ενοχή και παράπονο. Ο Κάφκα με ένα τρόπο χειμαρρώδη φέρνει όλο και περισσότερα βιώματα που έχουν κακοφορμίσει μέσα του και τον πονούν. Ο πατέρας του αποκτά τεράστιες διαστάσεις στη ζωή του, πραγματικά αλλά και συμβολικά. Η ύπαρξη του είναι το μέτρο σύγκρισης της ζωής του συγγραφέα, και δεν υπάρχει κανένα πεδίο στο οποίο ο Κάφκα να αισθάνεται πως μπορεί να υπερτερήσει σε σχέση με τον πατέρα του.

Με την ίδια οξύνοια και οδύνη, ο Κάφκα τοποθετεί τόσο την ευρύτερη οικογένεια του όσο και τον ίδιο του τον εαυτό σε αυτήν την επιστολή, που μοιάζει με χειρουργικό τραπέζι. Εξετάζει μια μια τις οικογενειακές σχέσεις, μελετώντας τον ρόλο του πατέρα του στον σχηματισμό τους, και βλέπει κάθε φορά το δυναστικό του χαρακτήρα να τις καθορίζει. Ακόμη και στη σχέση με τον ίδιο του τον εαυτό ο πατέρας του έχει χαράξει την πορεία. Υποτίμηση, αναξιότητα, αμφιβολία ντροπή είναι όλα όσα νιώθει ο πατέρας του για εκείνον αλλά και εκείνος για τον ίδιο του τον εαυτό.

Όλες οι κατηγορίες του ωστόσο, κάτι για το οποίο και ο ίδιος ο συγγραφέας έχει αυτεπίγνωση, προέρχονται από ένα κεντρικό παράπονο, το πιο καθοριστικό παράπονο που μπορεί να έχει ένα παιδί από το γονιό του. Πως δε το αγάπησε αρκετά, δε το φρόντισε με θέρμη, πως δε το αποδέχτηκε ποτέ ολοκληρωτικά. Ο συγγραφέας το παραδέχεται ανοιχτά σε σημεία της επιστολής του, πως διψούσε και διψά απεγνωσμένα για την εγγύτητα και τη συμφιλίωση, για την αγάπη και την αποδοχή του πατέρα του.

Λίγα λόγια για τους χαρακτήρες: Μέσα από αυτό το κείμενο ο Φραντς Κάφκα αυτοαποκαλύπτεται. Παρουσιάζεται ευάλωτος και εύθραυστος, ήδη από παιδί. Η φοβερή του ευαισθησία τον οδηγεί σε κατηγορίες προς τον πατέρα του και συνάμα σε αυτομομφές, αφού αισθάνεται εν μέρει άξιος για τις προσβολές του. Φαίνεται σα να μη μπορεί να σταθεί με συναισθηματική σιγουριά απέναντι του, από τη μια τον αγαπά και τον επιθυμεί και από την άλλη τον απεχθάνεται και τον αφορίζει. Η συνεξάρτηση που παρουσιάζει είναι μνημειώδης, αφού για εκείνον δεν υπάρχει καμία απολύτως προσωπική πυξίδα. Πυξίδα του γίνεται η προσπάθεια να διαφέρει εντελώς από τον πατέρα του, ακόμα και αν αυτό σημαίνει να θυσιάσει προσωπικές επιθυμίες που κατέκτησε πρωτύτερα εκείνος, όπως για παράδειγμα η σύναψη γάμου και η δημιουργία οικογένειας.

Ο Χέρμαν Κάφκα από την άλλη σκιαγραφείται ως σκληρός και ανάλγητος άνθρωπος. Αυτοδημιούργητος έμπορος υφασμάτων, με μεγάλη επαγγελματική ανέλιξη, ο Χέρμαν αδυνατεί να δει τους άλλους για αυτό που είναι. Τους βλέπει μονάχα από το πρίσμα του δικού του εγώ και έτσι ο Φραντς γίνεται αποδέκτης απόρριψης και υποτίμησης, αφού δε φαίνεται να του μοιάζει καθόλου.

Διαβάστε αυτό το βιβλίο εάν: θέλετε να διαβάσετε μια κατάθεση ψυχής ενός γιου προς τον πατέρα του, ο οποίος δε μπόρεσε ποτέ να αποδεσμευτεί από την τυραννική ματιά του. Στην πραγματικότητα, δεν είναι ξεκάθαρος ο σκοπός αυτής της επιστολής, μιας και όπως προαναφέρθηκε ο Κάφκα δεν την παρέδωσε ποτέ στον πατέρα του. Είναι άραγε μια αυθεντική προσπάθεια να τον ακούσει και να τον αναγνωρίσει ο πατέρας του, έστω για μια φορά στην κοινή τους ζωή; Ή μήπως η στόχευση της γραφής του βρίσκεται στην προσπάθεια του να αναμοχλεύσει το παρελθόν προκειμένου να το κατανοήσει ο ίδιος και να λυτρωθεί από αυτό; Σε κάθε περίπτωση αυτή η επιστολή είναι σπαρακτική, όπως σπαρακτική είναι και η συνειδητοποίηση της καθολικής επίδρασης ενός γονιού στη ζωή του παιδιού του, ιδιαίτερα όταν αυτός στέκεται με έναν ανεπαρκή τρόπο.

Τέλος, η γραφή του Κάφκα και ο κόσμος που δημιουργεί μέσα από τα γραπτά του είναι τόσο χαρακτηριστικά, που ο όρος «καφκικός» χρησιμοποιείται πλέον ευρύτερα προκειμένου να περιγράψει καταστάσεις σκότους και συναισθηματικού ερέβους.

Λίγα λόγια για τον συγγραφέα: Ο Φραντς Κάφκα (Franz Kafka, 3 Ιουλίου 1883 – 3 Ιουνίου 1924) ήταν ένας από τους πιο σημαντικούς λογοτέχνες του 20ού αιώνα. Γερμανόφωνος και εβραϊκής καταγωγής, έζησε στη σημερινή Τσεχία και έγραψε όλα τα βιβλία του στη γερμανική γλώσσα. Τα χρόνια που ακολούθησαν το θάνατό του, εδραιώθηκε η θέση του στην παγκόσμια λογοτεχνία, χαρακτηρίστηκε ως ο σπουδαιότερος μοντερνιστής γερμανόφωνος πεζογράφος και το έργο του έχει αναλυθεί εκτενώς. Ανάμεσα στα σημαντικότερα έργα του περιλαμβάνονται η νουβέλα Η μεταμόρφωση (1915) και τα μυθιστορήματα Η δίκη (1925), Ο πύργος (1926) και Αμερική (1927). (Με πληροφορίες από την Wikipedia).

ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΒΙΒΛΙΟΥ

Συγγραφέας: Φραντς Κάφκα

Μετάφραση: Όλγα Βότση

Εκδόσεις: Γιάννη Οικονόμου

Έτος έκδοσης: 1971

Αριθμός σελίδων: 122